به گزارش مشرق، به ساعت روی دیوار خیره شده بود و احساس می‌کرد عقربه‌های ساعت تکانی نمی‌خورند؛ با خودش حساب می‌کرد که حداقل دو ساعتی گذشته است و دیگر باید پدرش برسد.

کتاب‌های درسی را جلویش ردیف کرده بود و غرق در افکار خود منتظر بود که صدای بسته شدن در، خبر از آمدن پدر داد؛ به سرعت بلند شد و به سمت درِ خانه دوید و انقدر این حرکتش با شتاب بود که پایش به بند کیف مدرسه‌اش گیر کرد و قبل از رسیدن به در، نقش بر زمین شد.

ناگهان درد عجیبی در پایش احساس کرد، دستش هم که مانع برخورد او با زمین شده بود، احساس ناخوشایندی را ایجاد کرده بود؛ اما دردناک‌تر از این دردها، نگاه غمگین پدر بود که در چارچوب در ایستاده بود و به مادر می‌گفت «این گوشی درست نمیشه، باید یه فکر دیگه کنیم».

ناخودآگاه قطرات اشک روی گونه‌هایش لغزید، نمی‌دانست دستش و پایش درد می‌کنند یا درد درست نشدن تلفن همراه پدر، اینچنین منقلبش کرده است؛ همانجا برگشت و به دیوار تکیه زد و باخودش فکر کرد تا کنون چند درس از کلاس عقب افتاده است و کاری هم نمی‌توان کرد».

روایت این دانش‌آموز، روایت تعدادی از دانش‌آموزان کشورمان است که در روزهای کرونایی و مشکلات مالی خانواده‌ها، دسترسی به تلفن همراه نداشتند و برای سن و سال آنها، غمی بزرگ محسوب می‌شد.

وقتی «شاد» ایجاد شد

 سال تحصیلی 99ـ98 با شرایط کرونایی و تعطیل طولانی‌اش به پایان رسید و حالا دانش‌آموزان در حال آماده شدن برای سال تحصیلی جدید هستند؛ هرچند که پیش‌بینی‌ها حاکی از این است که سال تحصیلی 1400ـ1399 هم کرونا همراه جامعه است و باید دستورالعمل‌ها و پروتکل‌های بهداشتی رعایت شود.

در سال تحصیلی گذشته و درست وقتی از اول اسفند مدارس کشور تعطیل شد، مسؤولان دستگاه تعلیم و تربیت برای اینکه آموزش تعطیل نشود، به دنبال راه‌حلی بودند و اولین اقدام، آموزش‌های تلویزیونی بود؛ آموزش‌هایی که یک هفته بعد از تعطیلی مدارس جان گرفت و از شبکه آموزش آغاز شد و بعد هم شبکه‌های دیگر را درگیر کرد.

در آن زمان، معلمان هم آتش‌به‌اختیار در فضای مجازی دست به کار شدند و آموزش دانش‌آموزان‌شان را انجام دادند و البته این آموزش‌ها به صورت پراکنده و از طریق کانال‌ها و شبکه‌های اجتماعی مختلف بود.

مسؤولان دستگاه تعلیم و تربیت برای اینکه این موضوع را ساماندهی کنند و در فضای مجازی نقشی داشته باشند، دست به کار شدند به دنبال ایجاد شبکه اجتماعی در فضای مجازی برای دانش‌آموزان بودند که بعد از فراز و نشیب‌های فراوان شبکه آموزشی دانش‌آموزان(شاد) رونمایی شد.

* از مشکلات «شاد» تا اینترنت رایگان

در اطلاعیه آموزش و پرورش که 21 فروردین درباره سامانه شاد منتشر شد، آمده است: «پیگیری‌های مستمر وزیر آموزش و پرورش و همکاری وزارت ارتباطات، دبیرخانه شورای عالی فضای مجازی، مساعدت دانشگاه صنعتی شریف و تلاش شبانه روزی تیم فنی، اجرایی و حقوقی پلتفرم اختصاصی آموزش و پرورش به نام SHADAP  با مالکیت و مدیریت وزارت متبوع، در مرحله بهره‌برداری قرار گرفته است. طبق برنامه پیش‌بینی شده، از امروز ۲۱ فروردین ورود مدیران، معلمان و دانش‌آموزان دوره ابتدایی به پلتفرم اختصاصی آموزش و پرورش آغاز شده و تا اواسط هفته آینده ادامه خواهد داشت».

شاد بر این اساس کم‌کم جان گرفت و شروع به فعالیت کرد؛ هرچند که با اشکلات متعدد و متنوع همراه بود؛ از سرعت پایین دانلود در این سامانه گرفته تا عدم برگزاری کلاس‌های برخط تصویری موجب شد که برخی معلمان به جای «شاد» از نرم‌افزارهای دیگر استفاده کنند.

نکته دیگر هم هزینه اینترنت دانش‌آموزان بود که خانواده‌ها نسبت به هزینه‌ کردن برای تهیه بسته‌های اینترنت گلایه داشتند؛ وزیر آموزش و پرورش 12 اردیبهشت درباره فراهم کردن اینترنت رایگان برای دانش‌آموزان اظهار کرد: «در ستاد ملی مقابه با کرونا این موضوع را طرح کردیم و مصوبه داریم و تکلیفی برای وزارت ارتباطات است که اینترنت لازم را برای این کار فراهم کند؛ اگر می خواهیم کار به خوبی پیش رود باید بستر فراهم شود و ما هم پیگیر هستیم».

جواد آذری جهرمی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات 24 اردیبهشت در حاشیه جلسه هیأت دولت با اشاره به موافقت و دستور رئیس‌جمهور و مساعدت سازمان برنامه ‌و بودجه، اظهار کرد: «مقرر شد از فردا مصرف ترافیک شبکه شاد به‌منظور ارائه خدمات آموزشی آنلاین و برگزاری کلاس‌های مجازی تا پایان فصل امتحانات به شکل رایگان ارائه شود». وی با بیان اینکه پیگیری می‌کنیم تا ظرف همین امشب این کار اجرایی شود،گفت: «از فردا این خدمت برای دانش آموزان و معلمان و کادر آموزشی کشور اجرایی خواهد شد».

البته طبق گفته‌های مسؤولان آموزش و پرورش، قرار است اینترنت رایگان در سال تحصیلی جدید هم برای «شاد» برقرار باشد.

* 43 درصد جمعیت دانش‌آموزی جهان دسترسی به اینترنت ندارند

آموزش و پرورش وعده داده است که مشکلات «شاد» تا قبل از شروع سال تحصیلی برطرف می‌شود و دانش‌آموزان می‌توانند از آن بهره‌مند شوند؛ سید حسن الحسینی مشاور وزیر آموزش و پرورش و مسؤول شبکه آموزشی دانش‌آموزان(شاد) 4 تیر 99 اظهار کرد: «راه‌اندازی شبکه شاد در بین کشورهای منطقه موفق بود و امتیاز بزرگ در نظام آموزشی بود و توانستیم با موفقیت مرحله بحران را پشت سر بگذاریم؛ می‌دانیم معلمان از کار با شبکه شاد رنج بردند و زحمت زیاد و مزاحمت‌هایی وجود داشت اما برنامه‌ریزی کردیم که سال تحصیلی جدید را در شرایطی آغاز کنیم که ایرادات «شاد» برطرف شده باشد».

وی با اشاره به اینکه آنچه در آموزش حضوری روی می‌دهد در آموزش مجازی اتفاق نمی‌افتد، گفت: «آموزش و پرورش یک بستر پرتعامل است و هدف ما این است که این تعاملات تا حد امکان در فضای مجازی هم برقرار شود و البته چالش‌هایی هم داریم و با دانش‌آموزانی مواجه هستیم که دسترسی به ابزار و اینترنت ندارند و اصطلاحاً پوشش ما طوری نیست که آنها دسترسی به شاد داشته باشند».

اما چه تعداد از دانش‌آموزان امکان استفاده از شبکه «شاد» را دارند؟ و نکته دیگر اینکه سرنوشت سال تحصیلی جدید و کرونا به «شاد» گره خورده است و آیا این«شاد» جدا از آماده بودن، در اختیار تمام دانش‌آموزان هست؟

غلامرضا کریمی قائم‌مقام وزیر آموزش و پرورش در امور بین‌الملل گفت: «طبق آمار یونسکو، ۴۰ درصد دانش آموزان دنیا از آموزش‌های تلویزیونی بهره مند شدند؛ ۵۰ درصد جمعیت دانش‌آموزی جهان به رایانه دسترسی ندارند. ۷۰۶ میلیون نفر یعنی ۴۳ درصد به اینترنت دسترسی ندارند؛ همچنین ۵۶ میلیون نفر تحت پوشش شبکه موبایلی نیستند. بنابراین شرایط دنیا شرایطی نبود که همه از طریق پلتفرم ها آموزش ببینند».

رئیس مرکز امور بین الملل و مدارس خارج از کشور وزارت آموزش و پرورش با بیان اینکه توجه دولت ها به سرعت به موضوع آموزش های مجازی جلب شد و آموزش و پرورش آنها دچار تحول شد، اظهار کرد: «در همین کشور خودمان اگر در شرایط عادی می خواستیم این کار را انجام دهیم شاید هفت هشت سال طول می‌کشید».

وی با بیان اینکه ۸۹ درصد دانش‌آموزان در شبکه «شاد» ثبت‌نام کرده‌اند اما به این معنا نیست که همه دسترسی کامل به ابزار هوشمند دارند، گفت: «حدود 3 میلیون دانش آموز ابزار هوشمند ندارند که بخشی از آنها دانش‌آموزان اتباع خارجی هستند؛ ۵۰۷ هزار دانش آموز پناهنده داریم که پیش بینی می کنیم آنها ابزار هوشمند ندارند و از کمیسیاریای عالی درخواست کرده ایم پای کار بیایند».

* پیش‌بینی تهیه تبلت ارزان برای محصلان

مسؤولان دستگاه تعلیم و تربیت عنوان کرده‌اند که به دنبال فراهم کردن شرایطی هستند که تبلت ارزان در اختیار دانش‌آموزان با اولویت دانش‌آموزانی که دسترسی به این ابزار ندارند، قرار دهند.

وزیر آموزش و پرورش 28 تیر درباره دانش‌آموزانی که دسترسی به تلفن همراه برای استفاده در شبکه شاد را ندارند، بیان کرد: «یک فعالیتی را شروع کردیم و گفت‌وگوهایی انجام شده است تا تبلت ارزانی را در اختیار دانش‌آموزان قرار دهیم همچنین در زمینه اینترنت، مناطقی که تحت پوشش نیستند، شناسایی کرده و پیگیری می‌کنیم تا تحت پوشش قرار گیرند».  

وی در خصوص آسیب‌های حضور دانش‌آموزان در فضای مجازی، گفت: «آیا ما افراد را به سوی اینترنت فرستادیم یا بودند؟؛ بخش مهمی از دانش‌آموزان در این فضا حضور داشتند و ما فضای امنی را در اختیارشان قرار دادیم و ارتباطات نیز آموزشی است اما برای رفع این نگرانی برای اینترنت دانش‌آموزی مذاکراتی را داشتیم؛ با وزارت ارتباطات و شورای عالی فضای مجازی گفت‌وگوهایی شده است و مصمم هستیم تا فضای ایمن‌تری را برای دانش‌آموزان فراهم کنیم».

* راه‌اندازی پویشی ملی برای تهیه تبلت دانش‌آموزی

اما مسؤولان آموزش و پرورش برای حل این مشکل چه‌کرده‌اند؟ رضوان حکیم زاده معاون آموزش ابتدایی وزیر آموزش و پرورش اواسط مرداد امسال، گفت: با جلسه شورای ارتقای شاخص های آموزشی و پرورشی مناطق محروم و کمتر توسعه یافته با محوریت موضوع کاهش شکاف فاصله برخوداری از فضای مجازی برگزار شد و نماینده بانک ها، شرکت های پتروشیمی، شرکت های بازرگانی، بنیاد برکت، بنیاد مستضعفان و سازمان برنامه و بودجه حضور داشتند و میزبان کمیته امداد بودند؛ این موضوع که با هر تبلت می توانیم یک مدرسه برای دانش آموزان بسازیم در این جلسه مطرح و مورد بحث قرار گرفت.

وی با بیان اینکه  تعداد دانش آموزانی که عضو شبکه شاد نیستند و از بین آنها آن دسته که عدم دسترسی به ابزار هوشمند و امکان استفاده از فضای فناوری را برای تداوم جریان آموزش ندارند به تفکیک همه استان ها و مناطق احصا و در این جلسه ارائه کردیم گفت: پیشنهاداتی را مطرح کردیم و امیدواریم به سرانجام خوبی برسد.

حکیم زاده با بیان اینکه به همه کسانی که علاقه مندند در امر ادامه تحصیل کودکان مساعدت داشته باشند می توانند با صرف هزینه های بسیار کمتر از ساخت یک مدرسه، با خرید یک تبلت به نوعی مدرسه را در دست دانش آموز بگذارند.

معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش افزود: این نگرانی جدی وجود دارد که اگر این اتفاق نیفتد ممکن است تعدادی از دانش آموزان که به این امکانات دسترسی ندارند و محروم هستند به جمعیت بازماندگان از تحصیل افزوده شوند که اینها عمدتا در مناطق محروم هستند و امید است دستگاه ها و سازمان ها با احساس مسئولیت اجتماعی در رابطه با این امر ملی مشارکت داشته باشند. 

وی درباره راه اندازی این پویش ملی گفت: امیدواریم این پویش ملی که دیروز استارتش خورده سراسری بشود و ما شاهد مشارکت جدی دستگاه ها و شرکت های تجاری باشیم. هزینه ساخت یک مدرسه زیاد است اما یک تبلت دانش آموزی با یک و نیم میلیون تومان هزینه میتواند آموزش با کیفیت را در اختیار یک دانش آموز محروم قرار دهد و او را به مدرسه برگرداند. حتی کمک های خرد مردمی می تواند بسیار موثر باشد.

معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش با بیان اینکه سه میلیون و ۲۲۵ هزار دانش آموز را به تفکیک منطقه و مدرسه شناسایی کردیم که به دلیل نداشتن دستگاه هوشمند و عدم دسترسی به گوشی و تبلت  امکان استفاده از آموزش های مجازی  را نداشتند که اگر تامین شود تحول بزرگی در نظام آموزشی اتفاق می افتد اظهار کرد: علاوه بر این دانش آموزان اتباع هم هستند که به این آمار اضافه می شوند و امیدوارم کمیسیاریای عالی پناهندگان نقش خودش را ایفا کند و شرایط این دانش آموزان را به طور ویژه مورد توجه قرار دهند.

سال تحصیلی جدید متناسب با شرایط مناطق قرمز، زرد و سفید آغاز می‌شود؛ کریمی رئیس مرکز امور بین الملل و مدارس خارج از کشور وزارت آموزش و پرورش سناریوهای آموزشی پیش روی کشورهای دنیا را برای سال جدید تشریح کرد و گفت: چشم انداز روشنی از آینده وجود ندارد. اکنون سه سناریو هست؛ اول بازگشایی کامل مدارس در وضعیت سفید، سناریوی دوم برگزاری نیمه حضوری در وضعیت زرد و سناریوی سوم عدم بازگشایی مدارس و آموزش کامل غیرحضوری در وضعیت قرمز است. همه کشورها اعلام کرده اند سناریویشان بازگشایی مدارس است اما منتظرند که ببینند وضعیت چگونه خواهد شد.

وی با بیان اینکه حتی اگر کرونا در چندماه آینده تمام شود آموزش دیجیتالی به یکی از ارکان آموزش تبدیل شده و دیگر امکان بازگشت به دوره قبلی وجود ندارد گفت: در آموزش و پرورش جمهوری اسلامی به جد دنبال آن هستیم حتی اگر وضعیت سفید باشد حتما آموزش مجازی را در دستورقرار دهیم و شورای عالی در حال بررسی است تا مصوبه ای داشته باشد که حتی اگر وضعیت سفید باشد در شرایط عادی، حداقل شش ساعت آموزش ها مجازی بشوند.

اما آیا دستگاه تعلیم و تربیت این امکانات را دارد؟ بیش از 3 میلیون دانش‌آموزان امکان استفاده از شبکه «شاد» و فضای مجازی را ندارند و باید دید، مسؤولان آموزش و پرورش با پویش ملی و طرح‌های پیش‌بینی شده چه اقدامی را رقم می‌زنند؟